De Penitentiaire Inrichting Utrecht locatie Nieuwersluis is gevestigd op een imposant terrein met verschillende gebouwen. Een terrein met veel historie. Gebouwd eind negentiende eeuw en totaal herzien eind twintigste eeuw. Het is bij velen bekend als 'de bajes van Defensie', maar tegenwoordig herbergt het een vrouwengevangenis én het Vergadercentrum DJI.
Nije Sluse
De geschiedenis van Nieuwersluis is nauw verbonden met de rivier de Vecht. In de middeleeuwen was deze waterweg, met zijn trekschuiten, de belangrijkste verbinding tussen de voormalige Zuiderzee en de stad Utrecht. Bovendien ontwikkelde zich een bloeiende handel tussen Utrecht en Amsterdam. De handelsroute, die via de Vecht langs Muiden en door de Zuiderzee liep, was bochtig, moeilijk begaanbaar en daardoor tijdrovend. Om deze route efficiënter te laten verlopen, werd in 1448 een 'Nije Sluse' aangelegd tussen de Vecht en de Nieuwe Wetering naar de Kromme Angstel. Aan deze sluis dankt Nieuwersluis zijn naam.
Vestingdorp
In de oorlog tegen de Spanjaarden kreeg Nieuwersluis een fort. Dat fort maakte later onderdeel uit van de Hollandse Waterlinie. Binnen het fort stonden ook boerderijen en Nieuwersluis kon daarom worden beschouwd als vestingdorp.
.
Pupillenschool en Koning Willem III kazerne
Aan de overkant van het fort heerste grote bouwbedrijvigheid. De nationale verdediging vereiste niet alleen moderne verdedigingswerken, maar ook goed opgeleid militair personeel. Daarom moest een pupillenschool worden gebouwd, waar jongens van 12 tot 16 jaar hun vooropleiding voor het leger volgden. De keuze voor de locatie van die school viel op Nieuwersluis, mede dankzij het daar aanwezige station. En op de plek van de oude, in 1750 gebouwde, kazerne verrees een nieuwe kazerne: de Koning Willem III kazerne.
Allerlei bestemmingen
Kort na de Duitse invasie in WO II fungeerde de kazerne als opleidingsschool voor een door de Duitsers geformeerde Marechaussee. Van 1941 tot 1945 werd in er het pand een Rijks Opvoedingsgesticht en Tuchtschool gehuisvest. Kort na de oorlog veranderde de bestemming van de kazerne in een Centraal Bewaringskamp voor 'politieke delinquenten' (landverraders) uit de oorlog. De voormalige Koning Willem III kazerne is nu een vrouwengevangenis.
Architectonische en cultureel historisch waarde
In het in 1996 ontwikkelde masterplan van de Rijksgebouwendienst en het Ministerie van Justitie stond dat de gebouwen en het terrein zoveel mogelijk in de oorspronkelijke staat moesten worden teruggebracht. Hiervoor werden onder andere de architect Rob Hootsmans en de landschapsarchitect Lodewijk Baljon aangetrokken. De beplanting op het voormalige appel- en exercitieplaats moest wijken, zodat er weer een groot rechthoekig plein ontstond, met een onbelemmerd zicht op de gebouwen A, B, C en D. Deze gebouwen, vooral de voormalige pupillenschool en de kazerne, hebben grote architectonische en cultureel historische waarde en verkeren grotendeels in de originele staat. Er werd daarom besloten om de ornamenten, gevels, kozijnen en deuren hun oorspronkelijke kleuren terug te geven.
De PI
PI Nieuwersluis biedt een zone twee beveiligingsniveau en staat bekend om het prettige leefklimaat waarbij werken aan re-integratie toonaangevend is. Tijdens hun verblijf krijgen gedetineerden de kans te werken aan herstel op verschillende leefgebieden (denk onder andere aan huisvesting, werk en financiën). Daarnaast bestaat de mogelijkheid om te werken aan herstel ten aanzien van het slachtoffer/nabestaanden, de samenleving of zichzelf. Omdat het merendeel van de vrouwelijke gedetineerden moeder is, is ook opvoeding een belangrijk thema binnen de PI. Ons scholingsaanbod weerspiegelt dit. Ook zet PI Nieuwersluis in op samenwerking met ketenpartners en zakelijke dienstverleners.